Geheel onverwacht, midden in het centrum van Franeker, lezen we op één van de grachtenpanden dat we onze bestemming bereikt hebben: het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium. We hadden toch een plek verwacht dat wat meer afgelegen ligt. Zoals een sterrenwacht. Niets is minder waar. Op deze plek bevindt zich wel degelijk het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Hoe bijzonder is dat! Tussen 1774 en 1781 bouwde de Friese Eise Esinga hier, aan het plafond van zijn woonkamer, zijn eigen planetarium: een nauwkeurig bewegend model van het zonnestelsel.

Planetarium

Eise Eisinga was al van jongs af aan gefascineerd door het zonnestelsel. Sterrenkunde en wiskunde waren ‘slechts’ een hobby, Eise zijn beroep was namelijk wolkammer. In zijn vrije tijd bouwde hij het planetarium zoals we die vandaag de dag kunnen bewonderen. De op schaal nagemaakte planeten van het planetarium, waarbij 1 millimeter gelijk staat aan 1 miljoen kilometer, bewegen in dezelfde tijd rond de zon als de echte planeten. Zo doet Saturnus er, net als in het echt, meer dan 29 jaar over om een rondje over het plafond te maken. Dat het model tot op de dag van vandaag de actuele stand van de planeten toont, is zowel onwerkelijk als fascinerend. We kunnen het niet helpen: ondanks het enthousiaste en leuke verhaal van één van de medewerkers, het is moeilijk om niet naar het plafond te blijven kijken. Prachtig.


Via een smalle trap nemen we vervolgens ook een kijkje op zolder. Boven het plafond van de woonkamer zien we een indrukwekkend raderwerk. Tandwielen gemaakt van houten hoepels en schijven, met als tanden maar liefst 6000 (hand gesmede) spijkers. Haast even indrukwekkend als het planetarium zelf. Een slingerklok en maar liefst 9 gewichten drijven het geheel aan. Hierdoor blijft het raderwerk, en dus ook het planetarium, continue in beweging. Een geweldig systeem, door Eise zelf uitgedacht en gemaakt. Hij was zijn tijd ver vooruit.


In de voormalige woonkamer van Eise Eisinga wordt de hele dag door een interessant verhaal verteld over Eise en (het ontstaan van) zijn planetarium. Een uitleg van ongeveer 15 minuten die je zeker niet mag missen. De planetariumkamer is echter niet al te groot, dus probeer een rustig tijdstip uit te zoeken. Dat moet geen probleem zijn, aangezien de presentatie elk half uur gegeven wordt. De rest van het museum kun je op eigen gelegenheid bekijken. Kinderen kunnen daarbij een leuke speurtocht doen, met een toepasselijk cadeautje op het eind.

Vaste exposities

Naast de planetariumkamer zijn er nog een aantal vaste exposities te bekijken. Zo is er een uitgebreide collectie aan historische astronomische instrumenten te vinden in het museum, kun je digitaal bladeren door Eise zijn handgeschreven wiskundige en astronomische (dag)boeken én een kijkje nemen in de wolkammerij. Wat voor kinderen vooral heel leuk is, is de nieuwe vaste expositie over de ruimte. Veel meer interactief opgezet dan de rest van het museum. Zo kunnen we ons hier wegen en zien wat ons gewicht op verschillende planeten is. We leren hoe een telescoop werkt door een kleine raket op de muur op te speuren en met behulp van de poolster bepalen we met een sextant de breedtegraad / onze positie. Ook zijn hier filmpjes te bekijken en kunnen kinderen een quiz doen.

Zeker omdat onze jongste zoon (5) het net op school over de ruimte had gehad (en tot verbazing van de volwassenen bijna alle vragen over de planeten wist te beantwoorden), vonden wij dit ook voor onze kinderen een erg leuk uitje. Maar het is vooral veel lezen, kijken en luisteren, over redelijk ingewikkelde onderwerpen. Daarom is het Planetarium wat ons betreft vooral leuk en interessant voor wat oudere kinderen (vanaf een jaar of 8). Uiteraard heeft dat ook te maken met de interesses van je kind(eren). Of het thema dat net op school behandeld wordt…

Praktisch

  • Het Eisinga Planetarium is grotendeels rolstoeltoegankelijk (alleen het raderwerk kun je dan niet in het echt bekijken, wel via een monitor op de begane grond)
  • Parkeren kan voor de deur (maximaal 2 uur en betaald) of op loopafstand van het Planetarium (gratis)
  • Er is een Brasserie waar je terecht kunt voor wat drinken, iets lekker en/of een lunch
  • Let op: de Museumjaarkaart is niet geldig in het Eisinga Planetarium


Deze blog kwam tot stand in samenwerking met het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium.

Tekst en fotografie: 4kidsopreis

Misschien heb je ook wat aan deze tips...

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

%d bloggers liken dit: