Tussen hemel en aarde – Montenegro’s spectaculairste roadtrip

De mooiste, meest diverse landschappen van Montenegro zijn met elkaar verbonden door het asfalt van slechts één weg. Hoofdweg M3 voert vanaf buurland Albanië via de drukke en stoffige hoofdstad Podgorica naar het 162 kilometer noordelijker gelegen plaatsje Scepan Polje. Daar, bij de grens met Bosnië-Herzegovina, eindigt de route op spectaculaire wijze in de Piva-kloof. Tussen deze twee uitersten verandert het landschap voortdurend. Maanlandschappen, alpenweiden, de stilte van het Pivameer, het woeste water van de Tararivier. Allemaal even indrukwekkend. En dan te bedenken dat dit kleine Balkanland aan de Adriatische Zee wel drie keer in Nederland past en deze route alleen het noordwesten van Montenegro aandoet.

Je zult mij (ons) niet zo gauw in een grote stad vinden, ik ga er liever op uit in de natuur. Dus toen ik voor Reismagazine Meridian Travel op pad ging naar Montenegro, was het bedenken van een leuk en interessant onderwerp niet heel lastig. De op papier indrukwekkende Piva-kloof, historische bezienswaardigheden onderweg en de prachtige natuur van Nationaal Park Durmitor deden mijn hart sneller kloppen. Deze route wilde ik zelf rijden! Blij was ik dan ook, toen ik hoorde dat ze akkoord gingen met mijn voorstel. En hoewel ik deze reis zonder mijn gezin maakte, heb ik besloten het toch met jullie te delen. Montenegro is een prachtig en veelzijdig land, dat ook voor gezinnen een geweldige bestemming is.

Zwarte berg

Startpunt van de trip is het aan de kust gelegen en toeristische Budva, dat ik al snel achter me laat. Gaandeweg laten de bergen zich steeds meer zien en tot aan de pastelkleurige huizen in Montenegro’s tweede hoofdstad Niksic, zijn alleen op de hoogvlakten tekenen van leven te ontdekken. Hoe noordelijker ik kom, hoe stiller het wordt. Vanaf de weg is de kracht van de natuur duidelijk zichtbaar. Meerdere bergruggen liggen hier naast elkaar als enorme plooien in het aardoppervlak. Het land doet zijn naam, Crna Gora oftewel Zwarte Berg, eer aan. Oranje daken voegen enige kleur toe aan de verder donkere, groene bergkammen waartegen de huizen gebouwd zijn. Een trein trotseert de steile hellingen met succes en rijdt langs een smalle rivier in tegengestelde richting. Met het oplopen van de kilometerstand, neemt ook het gevoel van vrijheid steeds verder toe. Dat belooft veel goeds voor wat nog komen gaat.

D-tour

Mijn eerste stop ligt niet aan de hoofdroute, maar is de kleine omweg meer dan waard. Te midden van de hooivelden, net buiten Niksic aan de oude weg naar Podgorica, doorkruist namelijk een imposante brug met achttien bogen het Montenegrijnse landschap. Gefinancierd door de Russische Tsaar Alexander III, kreeg dit prestigeproject de naam Tsarenburg (Carev Most). Naast het geronk van een oud trekkertje dat het 269 meter lange bouwwerk passeert, is er niets anders te horen dan tjirpende krekels. De zomerse geluiden, warmte van de zon en zoete geur van het verse hooi wekken het ultieme vakantiegevoel op.

In de loop der jaren, 124 om precies te zijn, hebben rotsplanten hun weg gevonden op de uit de bergen gehakte stenen, net als de klimplanten onder de 13 meter hoge bogen. Het groen staat de goed onderhouden brug goed. Met een beetje geluk (of pech) tref je zelfs een waterslang aan in het heldere water van de rivier de Zeta, dat hier in de vorm van een kanaal geruisloos onder de brug en door het landschap stroomt.

Historisch erfgoed

Hoe anders is dat bij de Romeinse brug Most na Mostanica, te vinden in het gehucht Vitalac vlakbij de Tsarenbrug. Daar is de rivierbedding van de rivier de Mostanica namelijk volledig drooggevallen. Deze brug, een van de oudste bruggen in Montenegro, dateert van de 3e eeuw na Christus. De oudheid straalt er vanaf en is voelbaar op de ruwe grillige stenen van het hier en daar gehavende bouwwerk. De blauwe lucht, witte wolken en bergen op de achtergrond vormen een prachtig decor voor het jonge verliefde stel dat hand in hand over de eeuwenoude brug loopt.

Naast de brug is er nog een reden om deze plek te bezoeken. Aan de andere kant van de zandweg staat een klein kerkje, waarachter een historische verrassing schuilt. Daar liggen in het hoge goudkleurige korenveld meer dan honderd stecci verspreid, die vlak na mijn bezoek op de Werelderfgoedlijst van Unesco geplaatst werden. Deze middeleeuwse grafstenen, vermoedelijk van de Bogomielen (een Ketterse sekte ontstaan op de Balkan), sieren de uitgestrekte open vlakte. Geen hekken, geen hordes toeristen bij deze necropolis. Alleen zoemende bijen en kleine hagedisjes. De puurheid en eenvoud dwingen respect af. Voor de natuur, het leven en onze plaats in het grotere geheel.

Bijzondere tegenliggers

Weer op de hoofdroute, vervolg ik de M3 verder in noordelijke richting. Ramen open, de wind in mijn haren. Heerlijk. Het is soms lastig me volledig te concentreren op de weg met al dat moois om me heen. De Dinarische Alpen zijn in één woord prachtig. Door de onvruchtbare grond van Karst en kalksteen komt hier weinig vegetatie voor. Dat zorgt zeker op de hoger gelegen stukken voor een kale bedoening. Deze grillige Karstplateau’s, afgewisseld door de lichtgroene alpenweiden en rode en grijze rotsen langs de weg, tonen de diversiteit van deze hoogvlakte. In een klein gehucht stel ik in de plaatselijke supermarkt een eenvoudige lunch samen. Een mooie plek voor een picknick is al snel gevonden.

Er rijden hier weinig auto’s en de weg is over het algemeen in zeer goede staat. Toch is het oppassen geblazen. Regelmatig stuit ik op een groep koeien, die zich niet of nauwelijks bewust lijken te zijn van de rest van de wereld. Ver weg van hun herders struinen ze op en langs de weg op zoek naar vers gras. Zo nu en dan liggen er stenen op de weg en in een enkel geval schuifelt er een schildpad voorbij, alles behalve onder de indruk van het grote snelheidsverschil. Gevaarlijke inhaalacties vlak voor onoverzichtelijke bochten, vrachtwagens die in het donker zonder licht rijden zelfs daar waar de wegen onverlicht zijn; de Montenegrijnen houden er een wat roekeloze rijstijl op na. Genieten dus, maar met mate.

Een puzzel van formaat

Langs de route, vlak voor Pluzine, breng ik een bezoek aan een bijzonder klooster: het Pivaklooster (Pivski Manastir). Bijzonder omdat dit klooster, gebouwd tussen 1573 en 1586, niet altijd op deze plek heeft gestaan. Oorspronkelijk stond het bij de bron van de rivier de Piva, een paar kilometer verderop. Maar door de komst van de 200 meter hoge Mratinje-dam in de Piva-kloof ontstond in 1979 het Pivameer, waardoor het oude Pluzine onder water kwam te staan. Om te voorkomen dat het Pivaklooster ook onder water zou verdwijnen, werd het bouwwerk steen voor steen uit elkaar gehaald en verplaatst naar Goransko. Twaalf jaar duurde deze hachelijke onderneming, maar het resultaat mag er zijn.

Om de puzzel wat te vergemakkelijken werden de stenen allemaal voorzien van nummers, die nog altijd zichtbaar zijn op de buitenmuren van het gebouw. Het moet een bijzondere verhuizing zijn geweest, zeker ook vanwege de 1200 vierkante meter aan fresco’s in het klooster. Want hoewel de saaie buitenkant anders doet vermoeden, herbergt dit klooster een ware schat aan historisch erfgoed. Kleurrijke muurschilderingen van Griekse hand uit het begin van de 16e eeuw, iconen en sacrale voorwerpen sieren de muren en binnenkant van het Piva klooster. Ze zijn net als het gekleurde inlegwerk van de stoel van de abt een genot voor het oog.

De rust van Pluzine

Vanaf het klooster is het slechts een korte rit naar Pluzine, een kleine stad gelegen aan de zuidzijde van het kunstmatig aangelegde Pivameer. De fraaie ligging van Pluzine maakt dit tot dé perfecte plek voor een tussenstop. Of overnachting: het is hier heerlijk wakker worden. In de vroege morgen laten de bootjes en imposante bergen zich perfect spiegelen op het gladde wateroppervlak van het stuwmeer. Ergens kraait een haan, een tweetal schapen staat rustig te drinken uit het blauwgroen gekleurde meer.

Het stadje komt langzaam tot leven. Boerinnen lopen met plastic emmers in hun hand rond om het vee te voeren, een oude man is onkruid aan het wieden in zijn moestuin. Het diepe, donkere geluid van een koeienbel klinkt in de lucht. Natuur en rust, dat is wat hier ten overvloede te vinden is. Het is tevens de plek waar het meest spectaculairste deel van de route begint. Het laatste stuk van de M3 voert namelijk dwars door de Piva-kloof.

Groot, groter, grootst

Al slingerend langs de afgrond, hoge geel-grijze rotswanden en het glinsterende water van het stuwmeer bereik ik de de voornoemde Mratinje-dam. Aan de ene kant reikt het water tot aan de rand, aan de andere kant kabbelt de Piva in de duizelingwekkende diepte. Pijnbomen balanceren op de puntige rotsen hoog boven het blauwe water. Sommigen lijken uit de rotsen te groeien, het harde gesteente niet in staat ze tegen te houden. Het eeuwige gevecht met de elementen is overal zichtbaar. Het is overweldigend de grootsheid en grilligheid van de natuur van zo dichtbij te ervaren.

De weg kent een indrukwekkende brug die de kloof overspant. Het unieke symbool van de Piva-kloof. Aan weerszijden verschijnt de brug uit een zwart gat in de bergwand. Een veilige plek om te stoppen is er niet, nergens een vluchthaven te bekennen. Maar dit uitzicht mag je niet missen. Daarom zetten de luttele toeristen die de route rijden hun auto maar gewoon midden op de brug stil. Ik snap heel goed waarom: het uitzicht is adembenemend.

Tunnels zijn hier het sleutelwoord: dit laatste stuk van de route telt meer dan 50 tunnels, je rijdt net zo veel dóór als tússen de bergen. De uit de rotsen gehakte doorgangen zijn onverlicht en een belevenis op zich. De weg is hier niet overal even goed, op sommige stukken is helemaal geen asfalt meer te ontdekken. Oppassen geblazen dus. De donkere gangen fungeren als natuurlijke cliffhangers, elke keer rijst weer de vraag wat voor indrukwekkend uitzicht de kloof nu weer tevoorschijn zal toveren.

Eindpunt

Dan bereik ik grensdorp Scepan-Polje. Hier, bij de grens met Bosnië-Herzegovina, komt de Pivarivier samen met de Tararivier. De laatstgenoemde stroomt door de Tara-kloof, na de Grand Canyon de diepste kloof ter wereld. Dé plek bij uitstek om te raften, waarbij je met rubberen boten wild water bevaart. Dat kon ik natuurlijk niet aan me voorbij laten gaan. In het blog Met kinderen raften op de Tara in Montenegro lees je er alles over.

Bij het bereiken van grensdorp Scepan-Polje komt er ook een eind aan de roadtrip. Tussen de Montenegrijnse en Bosnische grensposten, parkeer ik de auto bij een laatste attractie in niemandsland. Bovenop een heuveltop, bij de summiere restanten van het middeleeuwse fort Soko Grad, biedt een uitkijkpunt een spectaculair uitzicht op de kloof en de rivier. Een passende afsluiting van deze fantastische, afwisselende rit dat in het echt vele malen mooier bleek te zijn dan op papier beschreven werd.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met TUI.

Tekst en fotografie: 4kidsopreis